Կյանքի, սեփականության, խոսքի ազատության և մի շարք այլ հիմնական իրավունքներ սահմանվում են են սուրբ գրքում՝ Աստծվածաշնչում և քրիստոնեություն դավանող երկրների իրավական համակարգի հիմքում հենց աստվածաշնչյան օրենքներն ու պատվիրաներն են. այս մասին մեզ հետ զրույցում նշում է Ռուբեն վարդապետ Զարգարյանը: «Եկեղեցին և իրավունքը» շարքի շրջանակներում վարդապետը ներկայացնում է Աստվածաշնչի և ներկայիս իրավական համակարգի ընդհանրություններն ու տարբերությունները:
-Խնդրում եմ ներկայացրեք Աստվածաշնչի և ներկայիս իրավական համակարգի ընդհանրություններն ու տարբերությունները:
-Քրիստոնյա աշխարհի, քրիստոնեական մշակույթ ունեցող երկրների իրավական համակարգի, օրենսդրության հիմքում քրիստոնեական արժեքներ են դրված: Միայն Տասնաբանյայի վրա աչք գցելով տեսնում ենք իրավական կարգավորումներ: Բայց մի տարբերություն ունի սուրբ գիրքը աշխարհիկ կյանքի օրենքներից: Կան արարքներ, որոնք սուրբ գրքում մեղք են համարվում, սակայն աշխարհիկ օրենքներով չեն արգելվում: Օրինակ, սուրբ գրքում հարբեցողությունը, զայրույթը, շնությունը մեղք են համարում: Իսկ օրենսդրության տեսանկյունից՝ մարդն իրավունք ունի և խմելու, և հարբելու, և զայրանալու… Ինչու՞ է աստվածաշունչը կոչ անում մարդուն հեռու մնալ զայրանալուց կամ հարբելուց: Կոչ է անում մարդուն հեռու մնալ այդ ամենից, քանի որ դրանք են նպաստելու է այլ մեղքեր գործել՝ սպանության, թմրամոլություն, և այլ արարքներ, որոնք պետական օրենքներով պատժելի են: Սուրբ գիրքը մարդուն կոչ է անում մնալ այնպիսի հավասարակշիռ վիճակում, որպեսզի իր արարքները կատարի և ազատ կամքով, և բանակությամբ:
Սուրբ գիրքը, բնականաբար, իրավական ձեռնարկ չէ: Այստեղ մենք հանդիպում ենք Աստծո խոսքին: Ավելի լայն ձևակրեպմամբ՝ այն դաշինքի, ուխտի պատմություն է՝ Աստծո և մի ամբողջ ժողովրդի միջև: Նոր կտակարանն արդեն պատմություն է Աստծո և մարդու միջև ուխտի:
Երբ մենք նայում ենք գիտություններին, հատկապես բնական գիտությություններին, տեսնում ենք, որ այնտեղ չկա որևէ հորինվածք: Ինչ կա կա, պարզապես հայտանագործում է եղածը:
Նույնը պիտի լինի իրավագիտության մեջ. քանի որ մարդն արդեն իսկ ստեղծված է , մարդու մեջ և մարդկային հարաբերությունների մեջ եղածը պետք է միայն բացահայտել: Եվ հորինումները վտանգավոր են:
-Կարո՞ղ եք այդ հորինվածքների օրինակ բերել:
-Խորհրդային միության, Սահմանադրության 6-րդ հոդվածով սահմանված էր, որ պետք է գոյություն ունենա միայն մեկ կուսակցություն: Սա հորինվածք էր, սա մարդկային հարաբերությունների և կառավարման իվերուստ տրվածի խեղաթյուրումն էր: Մեկ այլ օրինակ. երբ կանանց իրավունքները առանձնացնում ենք, ապա կանանց իրավունքները մարդու իրավունքներից դուրս ենք բերում, որը դարձյալ հորինվածքի պես մի բան է:
-Միգուցե կանանց իրավունքները ընդգծվում են, քանի որ դրանք ավելի հաճախ են խախտվում:
-Իսկ մի՞թե նույն օրենսդրությունը չի կարգավորում այդ իրավունքները: Այլ խնդիր է, որ դրանով փորձ է արվում կանանց ուշադրությունը կենտրոնացնել իրենց իրավունքների վրա, բայց դրա համար պարտադի՞ր է օրենք ընդունել:
Եվ այստեղ ևս մի կարևոր հանգամանք հաշվի չի առնվում: Սովորույթը, մշակութաձևը շատ կարևոր է: Կան օրենքներ, որոնք գործում են, օրինակ Միացյալ Նահանգաներում, սակայն այստեղ չեն կարող գործել: Եվ այստեղ կան օրենքներ, որոնք այնտեղ չեն կարող գործել: Մենք ունենք օրենքներ, որոնք ավելի հումանիստական են, քան շատ այլ երկրներում: Օրինակ, բանտում երկարատև տեսակցությունը, որ կինը գա ամուսնու մոտ և երկու գիշեր մնա, ԱՄՆ-ում չկա, չկա նաև Մեծ Բրիտանիայում: Բրիտանիայում 9 տարեկան երեխան դատապարտվում է ցմահ ազատազրկման:
Կամ վերջերս այդքան քննարկվող ընտանեկան բռնության մասին օրինագիծը: Իհարկե, բռնությունը դատապարտելի է ընտանիքում, թե ընտանիքից դուրս, սակայն այդպես մենք օրինականացնում ենք ոստիկանության մուտքը ընտանիք: Պետք չէ պատճենել այդ օրենքները: Միայն օրենքով չես կարող խնդիրը լուծել, կարևոր է բարոյական նորմերի սահմանումը: Տարիներ շարունակ ցույց տալ մարտաֆիլմեր, կաթիլ-կաթիլ պատանիների շրջանում սովորական դարձնել բռնությունները, հետո օրենք ընդունել, որպեսզի ընտանիքում տարածում գտած չլինի այդ բռնությունը, անհեթեթություն է:
Կա Վիշինսկու տեսությունը. նա ասում էր, թե ինքնախոստովանությունը ապացույցների թագուհին է: Մարդուն տանում, ծեծում են, վախից, բռնության ցավից ելնելով խոստովանում է մի բան, որը չի արել, և այդ խոստովանությունը համարել ապացույցների թագուհի… Դրա հետևանքները տեսել ենք, թե խորհրդային տարիներին ինչքան մարդիկ են: Սրանք են հորինովի բաները, որ ներմուծվում են իրավական դաշտ:
-Աստվածաշնչյան տեսանկյունից իրավունքը ո՞րն է:
-Մարդու մեջ իվերուստ դրված են հատկություններ, որոնք նա անկախ իրենից ունի և դրանք պետք է օգտագործի: Եվ հենց դրանք օգտագործելու հնարավորությունն է իրավունք: Բնական իրավունքը այն է, որ քո բնական հատկություններն ես կարողանում օգտագործել: Հիմա սա կրոնական եզրաբանությամբ կոչվում է աստծո պատկեր, այսինքն, մարդը ստեղծվել է աստծո պատկերով և բոլոր այդ հատկությունների հանրագումարը Աստված մարդու մեջ է դրել՝ իր արարչագործության ժամանակ:
Երբ մարդը ծնվում է, ձեռք է բերում կյանքի իրավունք: «Մի սպանիր»-ը հենց կարգավորում է կյանքի իրավունքը: Երբ ասում է՝ մի սպանիր, նշանակում է, որ ոչ միայն դու, այլև մյուսն ունի այդ կյանքի իրավունքը:
Մեկ այլ իրավունք՝ մարդն ունի բանականություն, որով տարբերվում է մյուս արարածներից: Կերտելու, ստեղծելու հնարվորություն ունի, հետևաբար, ունի սեփականության իրավունք: Եվ սուրբ գիրքն ասում է՝ մի գողացիր, ոչ միայն դու իրավունք ունես ինչ-որ բան ունենալու, այլև պիտի հարգես դիմացինիդ սեփականություն ունենալու իրավունքը:
Եթե նայենք պատվիրանները, կտեսնենք, որ բոլոր հիմնական իրավունքները պահպանված են: Եվ մյուս բոլոր իրավունքները ածանցվում են այս հիմնական իրավունքներից:
Կան մի քանի պատվիրաններ, որոնք ավելի խորը իմաստ ունեն: Օրինակ, շատ երկրներ կան, որոնք ազատ արտահայտվելու իրավունք չունեն, մենք ոչ միայն ունենք, այլև չարաշահում ենք: Սուրբ գրքում այս իրավունքը տրված է ճշմարտությունը փնտրելու համար: Եվ Աստծո նախախնամության մեջ մնալով է, որ ճշմարտությունը կարող ես բացահայտել, որովհետև բացարձակ ճշմարտությունը Աստծո խոսքն է: Ու եթե քո որոնումների արդյունքում հանգում ես մի բանի, որը հակասության մեջ չէ աստվածայինի հետ, ուրեմն քո խոսքը, միտքը արտահայտելու ազատությունը համընկնում է սուրբ գրքում տրված ազատությանը:
Սուրբ գիրքը շատ է կարևորում խոսքի, մտքի արտահայտվելու ազատությունը և դրա սահմանափակումը կապում է սատանայի գործունեության հետ, նրա կողմից խոսքի խեղաթյուրման հետ: Սուրբ գիրքը բացվում է հենց խոսքով և ավարտվում է խոսքի ազատության նկատմամբ ոտնձգության քննադատությամբ: Եվ բացվում է ստով ու փակվում է ստի դատապարտմամբ:
Երբ մենք դիտարկում ենք առանջին մեղքի պատմությունը՝ որպես մոդել, պատկերացնում ենք, որ ամբողջ հիմքում սուտն է ընկած: Աստված մարդուն տվել էր ընդարձակ իրավունքների դաշտ: Ասում է՝ բոլոր ծառերի պտուղներից կարող եք ուտել (այսինքն այդքան իրավունք ունեք դուք), բայց չարի ու բարու գիտության ծառից մի կերեք, քանի որ այն օրը երբ ուտեք, մահկանացու կդառնաք: Այսինքն, եթե իրավական տերմինաբանությամբ ասենք, ապա նախ սահմանվում են իրավունքները, դրվում է օրենսդրական սահմանափակում և նաև օրենքը խախտելու համար սանկցիան է դրվում:
Նույնիսկ առաջին դատավարությունը դրախտում տեղի ունեցավ, երբ մարդը մեղք գործեց: Եվ Աստված հարցաքննեց նրան՝ ինչ արեցիր: Թեև դրա կարիքն Աստված չուներ, գիտեր, սակայն հարգում է մարդու խոսքի իրավունքը, ինչպես դատարաններում է արվում: Եվ, ի դեպ, խորհրդային շրջանից մենք բազմաթիվ դատավարություններ գիտենք, երբ ամբաստանյալին խոսքի, պաշտպանական ճառի իրավունք չի տրվել:
Այստեղ կա նաև «մի գողացիր»-ի խախտումը, երբ դա քոնը չէր, արգելված էր, բայց վերցրեց և կերավ:
Եվ անդրադառնալով այն մասին, երբ օձը շշնջում է, գայթակղեցնում, փոխում է խոսքի տրամաբանությունը և ասում. «Ճի՞շտ է, որ Աստված հրամայել է դրախտի բոլոր ծառերի պտուղներից չուտել»: Մինչդեռ այդպես չէր Աստծո տված ձևակերպումը, նա լայն իրավունքներ էր տվել մարդուն: Չարի տրամաբանությունը հետևյալն է՝ եթե դու մեկ սահմանափակում ունես, ուրեմն ազատ չես:
Կա նաև դատավորների օրենքը՝ բոլոր դատավորները անկախ են և ենթարկվում են օրենքին: Թվացյալ հակասություն է: Քրիստոնեությանը մեղադրել են, թե այն ազատության կրոն չէ, սակայն ճիշտ հակառակն է, քրիստոնեության մեջ է ազատությունը: Եվ որպեսզի այդ ազատությունը չվերածվի քաոսի, կան կանոններ: Պատկերացնու՞մ եք երթևեկությունը չկարգավորվի: Այդ կարգավորումը նաև բնության մեջ կա: Եթե մարդը հնարավարություն չունենար այդ սահմանափակումը շրջանցելու, ազատ չէր լինի: Եվ պետք է հասկանալ, որ այո, սահմանափակումներն էլ ուղղված են այդ իրավունքների պաշտպանությանը:
Ընդամենը մեկ օրենք կա, որի հիման վրա էլ սկսվել է մարդու իրավունքների հաղթարշավը տանել խեղաթյուրման, և որի վերջնակետը ընտանիքի քայքայումն է: Խոսքը «Մի շնացիր» պատվիրանի մասին է: Բոլոր պատվիրաններն էլ մարդ-մարդ հարաբերությունների վերաբերյալ ընդունելի են գրեթե բոլորի համար: Սակայն ես իմ փորձառության մեջ շատ եմ հանդիպել, երբ ասում են «Դե ես բոլոր պատվիրանները պահում եմ, էդ մեկը չեմ կարողանում պահել»: Հատկապես տղամարդիկ են դա ասում: Մեր կանայք էլ սիրով համաձայնվում են, որ իրենց տղամարդիկ այդ պատվիրանը չպահեն: Որովհետև իրենց համար այդ արարքի միջից մեղքի զգացողությունը հանված է: Մի շատ կարևոր բան կա, որ մենք մոռանում ենք. այդ պատվիրանի չկատարումը խախտում է մարդու ամբողջ հոգևոր, բարոյական դաշտը և դրանից հետո հեշտ է խախտել բոլոր պատվիրանները:
Հարցազրույցը՝ Աստղիկ Կարապետյանի
Լուսանկարները՝ Ալեքսանդր Սարգսյանի
Շարքի մտահղացման հեղինակներ՝
Իրավաբանների հայկական ասոցիացիայի նախագահ՝ Կարեն Զադոյան
Արարատյան Հայրապետական թեմի տեղեկատվական բաժնի պատասխանատու՝ Տեր Եսայի քահանա Արթենյան
Կարդացեք նաև՝
- Հավատքը մեր ժողովրդի գեների մեջ կա. Տեր Հովսեփ քահանա Սարգսյան
- Նորը պետք է արժևորենք Հիսուս Քրիստոսի ծննդյան օրով. Տեր Խորեն
- Դատաստանագրքերի բացառիկ հետաքրքիր դրվագները. զրույց Շահե ծայրագույն վարդապետ
- Անանյանի հետ Ապօրինի հարստացման քրեականցման օրինագիծը բավականին կարևոր է հանրության համար. Տեր Եսայի քահանա Արթենյան
- Ամուսնությունը դրախտի խորհուրդ է. Տեր Նշան քահանա Ալավերդյան
- Քրեակատարողական հիմնարկներում մեծ ներդրում է անհրաժեշտ դատապարտյալների վերափոխման ծրագիր իրականացնելու համար. Ռուբեն վարդապետ Զարգարյան